woensdag 23 januari 2013

De graffiti scene in São Paulo en Rio de Janeiro


De meest interessante graffiti scene van Brazilië is aanwezig in São Paulo. Over de hele stad zijn muren versierd met legale graffiti. Vaak reusachtige projecten, zoals 10-meter-hoge muren langs de autostrades die de stad doorkruisen. Op plekken waar je in Europese steden illegale graffiti zou verwachten staat in São Paulo vaak legale graffiti.

De overheid heeft heel wat legale projecten georganiseerd. Twee artiesten die vaak in zo’n project betrokken worden zijn de wereldbefaamde Os Gêmeos (de tweeling). Zij worden door lokale writers als de kings beschouwd.

Os Gêmeos
 
De graffitiwijk bij uitstek is Vila Madalena. Dit is een begoede buurt met talloze graffitikunstwerken en enkele graffitistraatjes, waar zelfs ‘street art tours’ georganiseerd worden.
Anderzijds is São Paulo ook de stad met de grootste kwantiteit illegale graffiti. Deze bestaat hoofdzakelijk uit pixação, de cryptische tagstijl die kenmerkend is voor São Paulo. Deze stijl is geïnspireerd op platenlogo’s van heavy metal bands uit de jaren ’80 zoals AC/DC, Iron Maiden en Slayer.
 
Als je iets verder terugkijkt merk je dat pixação onrechtstreeks beïnvloed is door het Runenschrift en Gotische kalligrafie.
 

Als je de illegale scene in São Paulo vergelijkt met Europese steden zoals Parijs en Berlijn, zijn er relatief veel tags en weinig pieces. De reden waarom pixação zo populair geworden is heeft volgens mij een economische oorzaak.
 
Twee gegevens: São Paulo heeft veel muuroppervlakte en een groot deel van de bevolking is arm.
 
Spuitbussen zijn niet zo goedkoop in Brazilië, dus een kleurenpiece wordt al snel een dure bedoeling. Pixação is een manier om met zo weinig mogelijk middelen zo kunstig mogelijk je naam op een grote oppervlakte te schrijven. De focus ligt op een originele lijnvoering. Bovendien kan het ook gemakkelijk worden uitgevoerd met latexverf en een roller, wat goedkoper is dan een spuitbus.
 
Ook belangrijk is de plaats waar het gezet wordt. De trend is om zo hoog mogelijk te klimmen, vaak via de buitenkant van een gebouw. Sommige taggers zijn op hol geslagen klimapen. Ze doen het voor de adrenaline en naambekendheid.
 
 
São Paulo is de stad waar ik de meest risicovolle acties heb gezien, zoals bijvoorbeeld de gevelzijde van een flatgebouw midden in het stadscentrum die top-to-bottom beschreven was. Hiervoor moeten ze touwen gebruikt hebben.

Buitenstaanders beschouwen pixação als een kanker die de stad aantast. Pixadores zien de stad eerder als een grote kladblok, die zij opfleuren met hun krabbels. São Paulo is geen mooie stad: een immense massa van monotone gebouwen. Graffiti geeft meer karakter aan de stad.
De scene in Rio de Janeiro zou ik omschrijven als semi-legaal. Je ziet weinig throw-ups of iets meer uitgewerkte illegale pieces. Wat je wel veel ziet zijn legale pieces, of pieces waarvan je niet goed weet of ze nu legaal gezet zijn of niet. Volgens de uitbater van een graffitishop in Tijuca is het veilig om overdag op een muur te gaan spuiten waar reeds graffiti pieces staan, maar crossen wordt niet getolereerd door andere writers.
Rio heeft een progressief beleid t.o.v. graffiti gevoerd. In 2009 werd wet 706/07 goedgekeurd. Deze wet maakte graffiti legaal als het met toestemming van de eigenaar gebeurt. Dit voorstel amendeerde artikel 65 van federale wet 9.605/98, waarin graffiti op gebouwen in elk geval strafbaar was.
Verder werden er graffitiprojecten georganiseerd zoals ‘Não pixe, grafite’, waarbij graffitikunst werd gepromoot en tagging werd afgekeurd.
Rio heeft geen bombing culture, maar wel veel ‘legale’ pieces. Legale staat hier tussen aanhalingstekens omdat ik vermoed dat ze vaak niet strikt legaal gezet zijn (wel mooi maar zonder toestemming).
Twee prominente plaatsen voor legale graffiti zijn Santa Teresa en de buurt van Jardim Botânico. Als je zelf een piece wilt zetten is de muur tegenover Jardim Botânico een veilige optie.

De favela is in Rio een vaak terugkomend thema.

In veel mindere mate dan in São Paulo wordt er ook getagd. Ook Rio heeft een particuliere tagstijl, die best omschreven wordt als een onleesbare krabbelstijl. Het verbaast me niet dat Rio’s tagstijl totaal verschilt van die van São Paulo, aangezien de twee elkaars rivalen zijn.
 
De cryptische tagstijl van São Paulo komt wel veelvuldig voor in Recife, een stad die veel verder afgelegen ligt van São Paulo dan Rio.
 
Typische tagstijl van Rio.
 
Zowel in Rio de Janeiro als São Paulo worden er weinig treinen en bijna geen metro’s bespoten, omdat het te gevaarlijk is. Dat kon ik afleiden uit het gesprek met de uitbater van de graffitishop in Rio en een interview met Os Gêmeos.

zondag 13 januari 2013

Sfeerbeeld Rio de Janeiro

Soms stap ik buiten in de favela om even een açaí te gaan halen. Achter mijn hoek zijn er ’s weekends regelmatig feestjes in de sambaschool. De inkomprijs is 70 reais, dat kunnen de favelados van Santa Marta zelf niet betalen. Het feestje is gericht tot de middenklasse en de hogere klasse.

Je komt heel gemakkelijk in gesprek met mensen, en voor je ’t weet zit je op een pleintje met een onbekende een biertje te drinken. Het is tropisch warm en er is veel leven op straat. Het broeierig klimaat nodigt niet uit om te gaan slapen.
Kinderen spelen om 2 uur ’s nachts op straat, iets wat ik me in België niet onmiddellijk voor de geest haal. Ze beginnen met stokken naar een crackvrouwtje te gooien. Ze hebben een gebrek aan respect voor oudere mensen.

Als ik honger heb ga ik naar de barbeque. Voor 3 reais (1,1 euro) krijg ik een saté met rundsvlees, gedompeld in farofa met pikante saus erop. Een jongetje eist 3 reais van mij om ook iets te eten, maar ik sponsor liever mensen die iets doen i.p.v. platuit te bedelen.
Naast de barbeque zitten 4 mannen aan een tafeltje. Ze spelen Ronda, een kaartspel waarmee je geld kan inzetten. Ik speel wijselijk genoeg niet mee, want dan word ik waarschijnlijk in de luren gelegd.

Cariocas hebben de reputatie van malandro te zijn, dat wil zeggen dat ze geslepen zijn, onbetrouwbaar en uit elke situatie voordeel proberen te halen.
Cariocas staan er ook voor bekend dat ze niet zo’n harde werkers zijn, tot ergernis van de Paulistas. De aanwezigheid van het strand heeft een fundamentele invloed op de persoonlijkheid van Cariocas. Ze zijn ontspannen en genieten graag. Ze houden van het strand,  uitgaan en zijn ongecompliceerd. Ze worden gekenmerkt door promiscue gezwerf op de straten.
En trots dat ze zijn op hun eigen stad. Toegegeven, het is de mooiste stad die ik al gezien heb, maar vele Cariocas beweren stellig dat Rio dé mooiste stad is en dé mooiste vrouwen heeft zonder dat ze eigenlijk in andere landen geweest zijn en dit kunnen vergelijken.

Rio is een bijzondere stad omdat er zo veel extremen zijn. Soms struikel ik bijna over de mensen die op straat slapen, in buurten waar het peperduur is om te wonen.
Rijke en arme buurten zijn sterk gemixt in Rio. In tegenstelling tot São Paulo waar de favela’s meer lateraal gelegen zijn, liggen de favela’s in Rio verspreid over de stad. Afhankelijk van waar je bent kunnen prijzen enorm verschillen.

Een ander contrast is de natuur t.o.v. de bebouwing. Als je Rio vanuit de lucht bekijkt zie je overal groene plekken. Midden in de stad liggen er stukken jungle op de heuvels waar geen mens te bekennen is (wel aapjes) en waar je de mooiste uitzichten hebt in alle richtingen. Rio fascineert.
Op zondag gaat iedereen naar het strand. Zowel rijk en arm delen het zand. Op strand staat een man met zijn handen te drummen op een metalen tafeltje. Zijn gezelschap, enkele morenas in bikini, dansen wulps met hun heupen en trekken de aandacht.

Er zijn hoge golven vandaag. De meeste mensen blijven aan de kant staan. De golven zijn niet zo geschikt om te surfen omdat ze te steil en te dicht bij het strand breken. Een populair Braziliaans spelletje is jacaré of surf de peito. Het is bodysurfen zonder board, eventueel wel met zwemvliezen.
Door je arm te strekken vergroot je het steunoppervlak van je lichaam. Ik heb het zelf ook gedaan maar het is tamelijk geschift omdat je gemakkelijk tegen de bodem gesmakt wordt.
Zondagavond. De week is nog niet gedaan. Rond 21 uur begint het wekelijkse sambafeest achter de hoek voor favelados. Het tafereel is drieledig. Op het podium staan één of meerdere zangers en enkele muzikanten die o.a. op kleine gitaren spelen. In de zaal staat een groep slagwerkers die met intervallen inspringt op de zangers. Wanneer het vuurwerk van de bateria begint te knallen barst ook het publiek los op de dansvloer, zowel jong en oud.

De volgende dag regent het pijpenstelen. Normaal is muziek een rode draad in de favela, maar als het regent wordt het stil. Het water van de berg stroomt als een riviertje doorheen de favela. Even bekomen vooraleer een nieuwe hittegolf neerstrijkt over Rio…

zaterdag 5 januari 2013

Interessante weetjes over Brazilië

>De naam Brazilië is afkomstig van pau brasil, een rode houdsoort die de Portugezen verhandelden en die alleen maar in de kustregio's groeit. Deze boom is bijna uitgestorven.

>Bijna alle grote Braziliaanse steden liggen aan de kustlijn. Er wonen relatief weinig mensen in het binnenland.



>Brazilianen zijn gek op slippers. Als je in Rio op straat loopt zie je veel mensen Havaianas dragen. Voor armen is dit vaak het enige betaalbare schoeisel.

>Brazilianen beschouwen zichzelf niet als latino's. Latino verwijst eerder naar Spaanstalige landen.

>In Braziliaanse supermarkten is het niet ongewoon om een halfuur in de rij te wachten aan de kassa. Veel supermarkten hebben te weinig kassiersters in verhouding tot het cliënteel. Vaak besloot ik niet naar een supermarkt te gaan omdat de tijdsinvestering te groot is.

>De belangrijkste maaltijd is ’s middags, hoewel Brazilianen ook ’s avonds warm eten.

>In Braziliië zijn er veel buffetrestaurants waar je betaalt per gewicht (comida por kilo). Ik denk dat dit concept met succes in Europa zou geïntroduceerd kunnen worden.

>In Brazilië begint het schooljaar in februari en eindigt in december.

>’s Nachts rijden auto’s vaak door het rode licht. Als je een boete krijgt kan je die altijd aanvechten door te zeggen dat je dacht dat je beroofd ging worden. Ook overdag rijden auto’s soms door het rood. In Rio is het doodnormaal voor voetgangers om voor de ogen van een politieagent door het rode licht te over te steken.

>Veel auto's hebben in Brazilië langs de zijkant geblindeerde ramen, zodat bandieten moeilijker kunnen zien wie en hoeveel mensen er in de auto zitten.


>Sommige Braziliaanse vrouwen nemen testosteron omdat ze dan in combinatie met fitness gespierde bovenbenen en billen krijgen. Stevige billen zijn een schoonheidsideaal in Brazilië. Hierdoor krijgen deze vrouwen een lagere stem.



>Braziliaanse racistische mop: Wat is het verschil tussen een blanke en een zwarte die omhoog klimt op een berg? De blanke is een alpinist en de zwarte gaat naar huis.
                                                                                                                               
>Brazilië is een klassensamenleving met beperkte sociale mobiliteit. Over het algemeen geldt: hoe donkerder de huidskleur, hoe lager op de sociale ladder.


Favelados zijn echter niet per definitie zwart, en zwarten zijn niet per se favelados. Brazilië is een klassenmaatschappij met sterke koloniale trekken. De belangrijkste sociale scheiding is arm tegen rijk.
Discriminatie wordt niet uitgesproken, men impliceert het. Zwarten bekleden zelden hoge functies op de arbeidsmarkt. De weinige favelados die carrière maken doen dit bijvoorbeeld als voetballer of muzikaal artiest. Sommige mensen zijn minachtend als ze weten dat je in een favela woont.

woensdag 2 januari 2013

Bezienswaardigheden in Rio de Janeiro


Ga je naar Rio? Ben je avontuurlijk ingesteld? Na drie maanden wonen in Rio heb ik al heel wat bezocht. In dit artikel staan mijn persoonlijke aanraders.


Onder de links staat gedetailleerde info over hoe je er moet geraken. Hiermee bespaar je veel zoekwerk.

1. Cristo Redentor. Plan dit op de helderste weekdag, want een plotse wolk kan de pret bederven. Als je vanuit Lapa met de bus vertrekt ga je automatisch door Santa Teresa, één van de meest pittoreske buurten van Rio.


Het openbaar vervoer brengt je maximum tot aan de ingang van Floresta da Tijuca (het woud). Van daaruit is het nog een uur wandelen maar liften is er kinderspel. Op het laatste stuk ben je verplicht inkom te betalen en een minibus te nemen. Hier wemelt het van de toeristen. Wees origineel: trek een foto van jezelf voor het Christusbeeld in dezelfde houding.



2. Pão de Açúcar. Mijn tip is om naar Praia Vermelha te gaan, het strand dat vlak naast het eerste kabelbaanstation ligt. Links teneinde aan het strand begint een pad: Pista Claudio Coutinho. Volg dit. 100 meter verder aan de linkerkant loopt een zandpad omhoog in de jungle. Na een uurtje klimmen kom je op het eerste stadium.


Bijna gegarandeerd kom je onderweg aapjes tegen, omdat wandelaars ze vaak bananen voederen. De aapjes zijn bijna tam. Practical joke: snij een banaan open en giet er een half flesje chilipepersaus tussen.




3.  Zonsondergang op Ipanema. Veel cariocas verkiezen Ipanema boven Copacabana. Toegegeven, Ipanema is veel mooier qua uitzicht en veel relaxter qua sfeer. Copacabana is druk vanwege de toeristen, verkopers en luidruchtige favelados. Proef aan het stand enkele lokale specialiteiten zoals een salgado of een açai. Copacabana heeft geen zonsondergang op zee omdat het naar de andere kant gericht is.




4. Ontdek het nachtleven. Feesten zit in het bloed van de cariocas. Als je als koppel gaat kan je beter in Lapa blijven omdat daar de meeste traditionele muziekoptredens zijn. Ontdek samba in Rio Scenarium. Een uitgebreide uitgaansgids vind je onder deze link.



 Rio Scenarium

5. Bezoek een favela. Er zijn er vele, maar ik raad aan om Santa Marta en Rocinha te bezoeken. Santa Marta ligt vrij centraal en is één van de steilste favela’s. Rocinha is het meest indrukwekkend. Complexo do Alemão is een meer uitgestrekte favela met een kabelbaan. Deze favela's hoef je niet in een begeleide toer te doen, het is redelijk veilig.



Santa Marta

6. Ga klimmen in de natuur. De moeilijkste top is die van Pedra da Gávea. Absolute aanrader!  Ben je niet zo'n goede klimmer? Veel minder vermoeiend en ook een fantastisch uitzicht heeft Morro Dois Irmãos. Het langste stuk van deze berg doe je met de motortaxi door favela Vigidal. En als je echt van avontuur houdt, loop dan bijna verloren in Floresta da Tijuca.



Pedra da Gávea


7. Cemitério São João BatistaDit kerkhof ligt in Botafogo en is een van de weinige plekken in Zona Sul waar je volledig tot rust kan komen (zonder een berg te beklimmen). Je wordt hier omringd door groene heuvels en hebt een mooi zicht op het Christusbeeld en enkele favela's.

Dat er voornamelijk rijke en bekende personen worden begraven zie je aan de prachtige grafzerken: een Griekse tempel met wachters, een piloot met een vliegtuig er achter, engelen met opengespreide vleugels, etc. Vele grafzerken zijn verouderd, en het is een paradijs voor hagedissen.