De graffiti scene in São Paulo en Rio de Janeiro

De meest interessante graffiti scene van Brazilië is aanwezig in São Paulo. Over de hele stad zijn muren versierd met legale graffiti. Vaak reusachtige projecten, zoals 10-meter-hoge muren langs de autostrades die de stad doorkruisen. Op plekken waar je in Europese steden illegale graffiti zou verwachten staat in São Paulo vaak legale graffiti.

De overheid heeft heel wat legale projecten georganiseerd. Twee artiesten die vaak in zo’n project betrokken worden zijn de wereldbefaamde Os Gêmeos (de tweeling). Zij worden door lokale writers als de kings beschouwd.

Os Gêmeos

 

De graffitiwijk bij uitstek is Vila Madalena. Dit is een begoede buurt met talloze graffitikunstwerken en enkele graffitistraatjes, waar zelfs ‘street art tours’ georganiseerd worden.

Anderzijds is São Paulo ook de stad met de grootste kwantiteit illegale graffiti. Deze bestaat hoofdzakelijk uit pixação, de cryptische tagstijl die kenmerkend is voor São Paulo. Deze stijl is geïnspireerd op platenlogo’s van heavy metal bands uit de jaren ’80 zoals AC/DC, Iron Maiden en Slayer.

 

Als je iets verder terugkijkt merk je dat pixação onrechtstreeks beïnvloed is door het Runenschrift en Gotische kalligrafie.

 

Als je de illegale scene in São Paulo vergelijkt met Europese steden zoals Parijs en Berlijn, zijn er relatief veel tags en weinig pieces. De reden waarom pixação zo populair geworden is heeft volgens mij een economische oorzaak.

 

Twee gegevens: São Paulo heeft veel muuroppervlakte en een groot deel van de bevolking is arm.

 

Spuitbussen zijn niet zo goedkoop in Brazilië, dus een kleurenpiece wordt al snel een dure bedoeling. Pixação is een manier om met zo weinig mogelijk middelen zo kunstig mogelijk je naam op een grote oppervlakte te schrijven. De focus ligt op een originele lijnvoering. Bovendien kan het ook gemakkelijk worden uitgevoerd met latexverf en een roller, wat goedkoper is dan een spuitbus.

 

Ook belangrijk is de plaats waar het gezet wordt. De trend is om zo hoog mogelijk te klimmen, vaak via de buitenkant van een gebouw. Sommige taggers zijn op hol geslagen klimapen. Ze doen het voor de adrenaline en naambekendheid.

 

 

São Paulo is de stad waar ik de meest risicovolle acties heb gezien, zoals bijvoorbeeld de gevelzijde van een flatgebouw midden in het stadscentrum die top-to-bottom beschreven was. Hiervoor moeten ze touwen gebruikt hebben.

Buitenstaanders beschouwen pixação als een kanker die de stad aantast. Pixadores zien de stad eerder als een grote kladblok, die zij opfleuren met hun krabbels. São Paulo is geen mooie stad: een immense massa van monotone gebouwen. Graffiti geeft meer karakter aan de stad.

De scene in Rio de Janeiro zou ik omschrijven als semi-legaal. Je ziet weinig throw-ups of iets meer uitgewerkte illegale pieces. Wat je wel veel ziet zijn legale pieces, of pieces waarvan je niet goed weet of ze nu legaal gezet zijn of niet. Volgens de uitbater van een graffitishop in Tijuca is het veilig om overdag op een muur te gaan spuiten waar reeds graffiti pieces staan, maar crossen wordt niet getolereerd door andere writers.

Rio heeft een progressief beleid t.o.v. graffiti gevoerd. In 2009 werd wet 706/07 goedgekeurd. Deze wet maakte graffiti legaal als het met toestemming van de eigenaar gebeurt. Dit voorstel amendeerde artikel 65 van federale wet 9.605/98, waarin graffiti op gebouwen in elk geval strafbaar was.

Verder werden er graffitiprojecten georganiseerd zoals ‘Não pixe, grafite’, waarbij graffitikunst werd gepromoot en tagging werd afgekeurd.

Rio heeft geen bombing culture, maar wel veel ‘legale’ pieces. Legale staat hier tussen aanhalingstekens omdat ik vermoed dat ze vaak niet strikt legaal gezet zijn (wel mooi maar zonder toestemming).

Twee prominente plaatsen voor legale graffiti zijn Santa Teresa en de buurt van Jardim Botânico. Als je zelf een piece wilt zetten is de muur tegenover Jardim Botânico een veilige optie.

De favela is in Rio een vaak terugkomend thema.

In veel mindere mate dan in São Paulo wordt er ook getagd. Ook Rio heeft een particuliere tagstijl, die best omschreven wordt als een onleesbare krabbelstijl. Het verbaast me niet dat Rio’s tagstijl totaal verschilt van die van São Paulo, aangezien de twee elkaars rivalen zijn.

 

De cryptische tagstijl van São Paulo komt wel veelvuldig voor in Recife, een stad die veel verder afgelegen ligt van São Paulo dan Rio.

 

Typische tagstijl van Rio.

 

Zowel in Rio de Janeiro als São Paulo worden er weinig treinen en bijna geen metro’s bespoten, omdat het te gevaarlijk is. Dat kon ik afleiden uit het gesprek met de uitbater van de graffitishop in Rio en een interview met Os Gêmeos.