Complexo do Alemão, Rio de Janeiro

De meeste foto’s die je van 'a cidade maravilhosa' ziet zijn in de Zona Sul getrokken: je ziet het Christusbeeld met Suikerbrood op de achtergrond, of het strand met hier en daar groene bergen in het decor.

Het noordelijke gedeelte van de stad is echter véél groter, maar ziet er bijlange niet zo wonderbaarlijk uit. Het is veel vlakker en er staan niet zo veel groene heuvels.

Als je een goed beeld van de Zona Norte wil krijgen, moet je eens de kabelbaan van Complexo do Alemão nemen. Complexo do Alemão is een cluster van 15 favela’s met ongeveer 300 000 inwoners.

Tot in de late jaren ’40 werd dit terrein als landbouwgrond gebruikt. De eerste landeigenaar was een immigrant van Poolse origine. Vanwege zijn uiterlijk noemden de lokale bewoners hem ‘de Duitser’. Zijn land werd gradueel verdeeld en verkocht aan families die een betaalbare woonst zochten in de Zona Norte.

Eind jaren ’60 was er een grote instroom van migranten uit het noordoosten van Brazilië. De grote aangroei van bewoners vond echter plaats eind jaren ’80, toen gouverneur Lionel Brizola de landbezetting autoriseerde.

Vanaf begin jaren ’90 werd Complexo do Alemão gecontroleerd door gewapende drugsdealers. Complexo do Alemão was één van de gevaarlijkste buurten in Rio. Het kreeg de bijnaam ‘Gazastrook van Rio’ vanwege de vele schietpartijen tussen rivale drugsbendes en tussen drugsdealers en politie.

Op 27 juni 2010 was er een grootschalige operatie waarbij 2600 soldaten en politieagenten de controle overnamen, hierbij vielen 37 doden.

 

 

Op 18 april 2012 werden de eerste UPP’s geïnstalleerd om de controle te handhaven. Uit gesprekken met favelados hebben ik kunnen afleiden dat de meesten vinden dat de toestand verbeterd is na de pacificatie.

In de 2011 werd de kabelbaan geopend. Deze is 3,5 km lang en heeft 6 stations. Voor één real kan je het hele traject afleggen.

Hoe geraak je daar? Neem de metro tot Central. Vanuit Central neem je de trein tot Bonsuccesso. In het treinstation van Bonsuccesso begint de kabelbaan. De kabelbaan heeft een capaciteit van 3000 personen per uur en per richting, maar die capaciteit wordt bijlange niet benut. De enige persoon die ik zag was een man die een doos met pakken chips meehad voor zijn winkeltje achteraan in de favela.

 

Toch vind ik het goed dat er niet duizenden toeristen in de liftjes zitten, want dan zou het een geperverteerde vorm van poverty tourism worden, omdat je eigenlijk boven de mensen hangt en een beetje in hun privéleven kan kijken zonder je echt in de favela te begeven, zoals kijken naar dieren in een dierentuin.

In vergelijking met andere favela’s is Complexo do Alemão een meer platte en uitgestrekte favela. Het is niet één van de mooiste favela’s. Tijdens de treinrit daarheen leek het eerder of ik in één van de vuilste buurten van Rio kwam.

Anderzijds heeft een favela iets kunstig. Toen ik als reisleider in Italië werkte, waren veel bejaarde toeristen gek van Positano, een dorpje aan de Amalfikust, terwijl ik er zelf geen fluit aan vond. Qua opbouw heeft Positano veel weg van een typische favela in Rio.

Hieronder twee foto's. De eerste foto is Positano aan de Amalfikust, de tweede Vigidal in Rio de Janeiro.

 

Zie je de gelijkenis? Resideren in Positano is extreem duur, wonen in Vigidal is heel goedkoop.